Verder op de maandag

Vervolg. 

Een paar minuten lang blijven we in stilte naar haar kijken. Dan tilt Frans voorzichtig mams ooglid op en schijnt met een lichtje in haar ogen.
‘Gecondoleerd Narda. Remco’.
Het grote handenschudden
gebeuren is kennelijk weer begonnen.

Frans laat ons alleen met mam om de schouwarts te bellen.
Kort daarna gaat Rem naar huis om Kylian wakker te maken.
Ik blijf bij mam.
Als Frans terug komt maken we samen haar gezicht schoon. Frans poetst voorzichtig haar tanden.
Ik doe mijn best om mam haar pony weer naar beneden te krijgen. Haar haar zit natuurlijk hartstikke in de war door al dat gestreel van me.

We hebben afgesproken dat we haar verder door de uitvaartverzorging laten afleggen en aankleden. Mijn moeder wilde tot het laatst niet dat ik zou zoen hoe mager ze was geworden. Dat deed ze om mij te beschermen. Alleen de verpleegkundigen hadden haar bloot mogen zien.
En dan liever niet Frans natuurlijk, want dat was natuurlijk een man. Dat begrijpt u;-)

Gelukkig waren de vrijwilligsters zo lief geweest de kleren die mam aan wilde op hemelreis nog even snel voor me te wassen zondag.
Ik had het tasje al klaar gezet.
Daarna laat Frans mij even alleen. Rem had ik eerder al weer weggestuurd om koffie en thee te zetten.
Mam was zo ijdel.

Zoals beloofd smeer ik mams eigen dagcrème met een tintje op haar gezicht. Daarna doe ik haar groene oogschaduw op en probeer ik een mooi lijntje te trekken.
De lippenstift (mijn rode hè, niet die donkere of die bleke van jou hoor kind) smeer ik voorzichtig op haar lippen.
Van een afstandje bekijk ik het resultaat. Voor nu is het oké.
Mijn mannen kunnen binnen komen.

Het is fijn even met ons drietjes zo bij mam te zijn. Kyl was zo gek met zijn opa en oma. Tot zijn vijfde ben ik natuurlijk (nagenoeg) alleen met Kyl geweest en tot het eind van de basisschool was hij bijna net zo veel bij mijn ouders als bij mij.

Rem heeft Ex (van zus) een berichtje gestuurd en Ex zal het Neef vertellen zodra hij thuis komt uit zijn nachtdienst.

Als de schouwarts komt ga ik mee naar binnen. Net als Frans schijnt ze met een lampje in mam haar oog. Dat was alles.
‘Gecondoleerd mevrouw’.
Ik weet nog wel dat mam en ik in november met ons eigen ogen wilden zien dat Zus echt niet meer reageerde op prikkels.
Dat ging heel anders.
Je wilt niet weten hoe.

Op de gang kom ik Frans nog tegen. Kyl is bij me.
‘Narda, ik wil je heel graag zeggen dat je het fantastisch mooi hebt gedaan. Ik heb diep respect voor je. Niet alleen voor de mooie wijze waarop je je moeder de laatste dagen hebt begeleid, maar ook voor de afgelopen maanden waarin jullie als gezin zoveel voor Adri hebben gedaan. En niet alleen ik heb dat, maar alle verpleegkundigen en gastvrouwen’.
Zijn woorden doen me zo goed.
Het is zo fijn om te horen dat we het goed gedaan hebben.
Ik moet er zelfs een beetje van huilen.

Inmiddels heeft Rem Lidy gebeld en heb ik mam haar zussen gesproken en Esther al aan de lijn gehad van Memento Mori.
Uit ervaring weet ik dat je snel moet zijn wil je de uitvaartdienst nog op een beetje schappelijk tijdstip laten beginnen.  Op vrijdag staan alleen nog negen uur (uitgesloten, dat kan ik mijn moedertje met haar opstartproblemen echt niet aandoen), half vier of vier uur.
Zaterdag vind ik niets. Dan voelen misschien zoveel mensen zich verplicht om te komen omdat ze nou eenmaal vrij zijn. Dat zou mam ook nooit gewild hebben. Pap en zus zijn ook op een vrijdag gecremeerd. Pap om half twaalf, zus om half twee, en mam dus om half vier.
Alsof het zo moest zijn.
Prima tijd voor een borrel en bitterballen.
Dat vond ze zo fijn bij de crematie van haar broer Leo laatst.

Op mams verjaardag, vrijdag 22 mei, had ik mam meegenomen naar Havenrijk voor een borreltje.
Ze vierde haar verjaardag pas op eerste pinksterdag.  
Ik weet niet meer hoe we erop kwamen, maar opeens hadden we het over haar uitvaart.
Een afspraak met Esther leek haar niet nodig.
‘Maar mam, als ik dat straks allemaal zelf moet gaan bedenken…’

Daar had ze wel begrip voor. Vooruit dan maar, regelen we het nu. Net als pap en zus wilde mam een Zaans groene kist. (noot van de blogster: jongens, dènk erom: Ik wil GEEN Zaansgroene kist mocht ik komen te overlijden. Doe maar een hoogglans witte of anders een leuk brocante mandje of zo;-)

Verder wilde ze witte bloemen.
‘Het is maar goed dat je dat zegt mam, ik had roze voor je gekozen als ik dat niet geweten had’.
Ook namen we de kleding even door.
‘Nee hoor kind, niet dát. Dat is zo koud. Doe mij maar lekker mijn groene trui aan’.
‘En de muziek?’
Pastorale van Ramses Shaffy en Liesbeth List had ze me vorig jaar toen we de muziek van pap uitzochten al duidelijk gemaakt.
Ik ken geen nummer dat mijn ouders meer op het lijf geschreven is als dit: mijn vader de zon, mijn moeder de maan.

Ik liet haar een liedje van Barbara Streisand horen.
‘Dat ik je mis’ van Maaike Ouboter vinden we ook allebei heel erg mooi.
-Maar ook zó heftig vind ik dat-.
Als ik de tekst van ‘The way we were’ voor mam vertaal is ze het met me eens.
‘Ja, dat is mooi. We moeten de mooie herinneringen koesteren en de minder mooie vergeten’.
Net als bij pap zullen we eindigen met hetzelfde nummer van Julio Iglesias. ‘De weg’.
En ja, natùùrlijk moet er een pastoor komen. ‘Jammer dat Ria Castelein ermee gestopt is hè mam’. Mijn moeder kende haar van jongs af aan geloof ik. Bovendien heeft ze ook gesproken bij de uitvaart van pap en zus.
Nee, bediend worden hoefde dan weer niet.
‘Zo’, had mam gezegd, dat is dan geregeld. Vanaf nu gaan we het er nooit meer over hebben hoor, nu even iets gezelligers. Ik ben jarig!’
Over een toespraakje van mij hadden we het trouwens niet eens gehad. Ik neem aan dat ze er gewoon vanuit ging dat dat vanzelfsprekend was.
En dat is het ook.

Rond een uur of half negen komt verpleegkundige Martine binnen. Ik heb met haar op de mavo gezeten. Tussen haar en mijn moeder klikte het erg goed.
Vrijdagmorgen zaten we samen bij mam onder het afdakje.
‘Mam, wil je dat ik je haar nog een keer verf?’
Martine wilde daar heus bij helpen. ‘Nee, u hoeft echt daarna niet onder de douche’.
Mam had niet zoveel vertrouwen in de verfplannen van Martine en mij.
‘Wat jammer dat Alice net op vakantie is’.
‘We kunnen vrijwilliger Frans vragen? Die is ook kapper’.
Dat stond mam wel aan.

Kapper Frans had woensdagavond nog wel even tijd.
‘Is dat misschien niet te laat mam?’
‘Nee hoor, liever ’s avonds dan zo vroeg’. (lees: voor drie uur)
Ik bedoelde het eigenlijk anders.

Martine komt op ons af en geeft ons een knuffel.
‘Zo snel dan toch nog hè?’
Ik ben heel erg blij haar te zien.
‘Heb je misschien tijd om me nog even te helpen met het haar van mijn moeder’.
‘Natuurlijk. Kom op, dan doen we dat gelijk’.

Als we binnenkomen praat ze zachtjes tegen mijn moeder, net zoals ik zelf steeds doe.
Net alsof ze nog leeft. Ik vind dat erg respectvol.
Terwijl Martine mam haar hoofd optilt kam ik haar haren.
Dan werk ik zo goed en zo kwaad als het gaat met mascara mam haar uitgroei een beetje weg.
-Dat trucje kende mam zelf ook-.

‘Vind je dat ik haar gezicht zo goed gedaan heb, of zal ik er nog wat meer op doen?’
‘Ja, dat mag best wat meer hoor’.
Samen smeren we nog wat getinte dagcrème op mam haar gezicht. Ik trek een dikker lijntje en dik met een kwastje haar lippenstift wat aan.
Onderwijl vertel ik het verhaal van de haarlak voor lang blond haar.
We lachen samen.
Net als bij Zus kreeg ik opeens het gevoel dat ze wel tevreden was.
Nou ja, een heel klein beetje dan hè.
‘Hadden jullie wat afgesproken over haar sieraden?’
‘Ze wil dat ik alles hou’.
‘Dan kun je dat het beste nu doen Nar’.
Samen halen we de ringen van mams vingers. Voorlopig doe ik ze aan haar gouden kettinkje met het kruisje en stop ik het maar in mijn broekzak.
Het hartje met de as van pap had ik al eerder in haar hand gelegd.

Als de uitvaartverzorging er is om mam op te halen krijgen we nog een momentje met haar, maar wat valt er nog meer te zeggen dan ‘dag lieve mam’.

Alle medewerkers en vrijwilligers die aanwezig zijn hebben zich inmiddels bij de deur verzameld.
Ook Gerda, een van de twee coördinatoren is er.
‘Straks houden ze met de brancard even stil bij de voordeur. Als je wilt kun je dan nog even iets zeggen, maar het hoeft niet’.

Even later komt de brancard aan. Er ligt een prachtig quilt kleed overheen in de groene tinten die mam altijd zo prachtig vond.
Er liggen drie lila rozen op uit het boeket van nicht Anja.
Ze houden stil.
Namens mijn moeder bedank ik iedereen voor de fijne tijd die ze hier heeft gehad.

Dan gaat mam de auto in en rijden ze stapvoets weg. Net als bij pap loopt een van de uitvaart verzorgers voorop.
Rem, Kyl en ik lopen er hand in hand achteraan, ik in het midden. 
We lopen mee tot het steegje bij de Padlaan.
Dan blijven we staan tot de auto uit het zicht verdwenen is.

Terug in de Schelp drinken we koffie na met Martine en Gerda.

Om tien uur zijn we thuis.
Als de wiedeweerga ruimen we de troep op, en maken we schoon. Het stinkt naar kattenpies dus ik sta zelfs te dweilen.

Om half elf is Letty er van Memento Mori.
Esther is deze week erg druk, en wij vinden het ook prima als Letty deze keer de honneurs waar neemt.
Rem heeft de papieren al klaar liggen. Hij kent zijn pappenheimers inmiddels.
Het uitzoeken van de kaart is nog wel een dingetje. We hebben de afgelopen maanden natuurlijk al de nodige landschappen voorbij zien komen in de familie moederzijds.
Ik kies voor de kaart die de kaart van mijn vader het dichts benaderd. Het zou zo een afbeelding van het Guisveld kunnen zijn, en daar zal ik zoals afgesproken de as van mijn ouders, het merendeel van de as van zus en de rest van (Beau)Nino uitstrooien.
Nicht Cindy vindt het landschapje op het weiland achter het ouderlijk huis van mam op de Communicatie weg lijken.
Een andere nicht valt haar bij.
Ook mooi. Daar had ik nog niet eens aan gedacht.

De afgelopen weken heb ik wel af en toe gedacht aan een gedichtje voor op mam haar kaart.
Uiteindelijk vond ik het door haarzelf geschreven gedichtje dat ook op paps kaart stond het mooist.
Er spreekt troost uit het gedichtje.
En het zijn haar eigen woorden.

Als we op het onderdeel pastoor (of pastor) zijn aangekomen verteld Letty dat pastor Ria Castelein nog wel eens een uitvaart ‘doet’, ondanks dat ze gepensioneerd is. (Hoe zeg je zoiets?) Ik vind het beeld van een
beunende pastor wel grappig.
‘Dat zou fijn zijn’. Ondanks dat ik niet veel meer met de kerk heb vind ik Ria erg aardig. Bovendien had mijn moeder dat ontzettend fijn gevonden. (Of hoe zeg je zo iets? Zal ze fijn vinden?)
Ria wil het graag voor mijn moeder doen. Wat fijn.

Ik vraag Letty om de trouwring toch weer om te doen bij mam. Het voelt niet goed dat ik die nu al heb afgedaan. Letty zal straks de ring weer om haar vinger doen. 

Nadat Letty weg is gaat Rem voor de eerste keer wat spullen bij de Schelp halen van mam.
Ik schrijf de kaarten. Ik dacht uit mijn hoofd te weten dat ik maar vijftig nodig had. En omdat ik zo stellig was heeft Letty natuurlijk niet eens de moeite genomen om te kijken hoeveel kaarten we bij zus en pap hadden.
Mijn neven en nichten m.z krijgen de kaart via de messenger. Ze hebben al genoeg landschapjes dunkt me;-)
Kyl plakt de zegeltjes en zit er steeds doorheen te tetteren. ‘Vergeet je die en die en die en die niet?’
Ik heb nog steeds geen oog dichtgedaan.

’s Avonds eten we de palingfileetjes en de haring op toastjes van Rems feestje.
Echt honger hebben we toch niet.
Wel dorst.

Ik kijk wat fotoboeken die Rem voor me gehaald heeft.
Spanje hier, Spanje daar.
Vroeger toen ik een jaar of veertien vijftien was vond ik altijd dat mijn moeder zich zo ontzettend stom kleedde. ‘Je bent bijna veertig hoor mam, geen twintig!’
Nu ben ik ouder dan zij was op de meeste foto’s.
Ik had het fout.
Ze zag er altijd prachtig uit.

Mijn moeder is hier 59, ik 35. Remco is dan een paar maanden mijn vriend.